wybór drogi życiowej w literaturze

PDF | On Jul 19, 2023, Jolanta Brzykcy published Na życiowym szlaku. Motyw drogi w poezji Gizelli Lachman | Find, read and cite all the research you need on ResearchGate Ustal w jakich przedmiotach szkolnych jesteś dobry. Spróbuj dowiedzieć się więcej o zawodach, które Cię interesują. Sprawdź ofertę edukacyjną w twojej miejscowości i w pobliżu. Sprawdź jakich przedmiotów będziesz uczył się w nowej szkole. Porozmawiaj o swoich pomysłach z kimś kto dobrze Cię zna. Spotkaj się z doradcą Z własnego doświadczenia lub opowieści i historii bliskich nam osób wiemy, jak trudno jest czasami sprostać wyzwaniu, którym jest wybór dalszej drogi życiowej. Zwykle towarzyszy nam wiele rozterek i Wybór drogi życiowej zależy od wielu czynników, jednak to, w którą stronę skręcimy, może często zależeć od wartości, które wpływają na nasze decyzje. Czy wybierając życie kierowane przez rozum, czy też duchowość, nasze podejście do życia pozostaje kwestią indywidualną. Średniowiecze było okresem gdy niezależnie od płci urodzenie dyktowało możliwości wyboru drogi życiowej. Przy tym nie wiem czy autorce lub autorowi zadania chodziło o wybór drogi życiowej w sensie pomywaczka, praczka, szynkarka (tzn. w znaczeniu dziewka usługująca w szynku, a nie jako żona szynkarza), tkaczka itp. Uznałam, że nie. Schrot Und Korn Er Sucht Sie. Charakterystyka "Mitu o Syzyfie" MIT O SYZYFIE Syzyf, król Koryntu, był lubiany przez bogów, którzy zapraszali go na uczty olimpijskie, zezwalając mu na popijanie ambrozji, odświeżającej jego ciało. Lubił plotki, które mu bogowie zazwyczaj wybaczali, ale gdy pewnego razu zdradził ważny sekret Dzeusa, ten rozgniewał się na niego i posłał do niego boga śmierci Tan... Piotr Skarga - "Kazania" Piotr Skarga, dzięki działalności filantropijnej, został nadwornym kaznodzieją króla Zygmunta III Wazy. Najważniejszym dziełem nadwornego kaznodziei są wydane w 1597 r. \"Kazania sejmowe\". Nie należą one do literatury religijnej, lecz są doskonale ułożonym traktatem politycznym o przebudowie państwa polskiego. Jako katolik i patriota autor wal... Symbolizm w poezji Jana Kasprowicza \"Krzak dzikiej róży\" jest to mały 4 częściowy zbiorek z roku 1898. Sonety te można uważać za wyraz zainteresowania Kasprowicza Tatrami. Cel poety był inny, głębszy. Dwa pojęcia: krzak dzikiej róży i limba pełnią rolę symboli. Pierwszy z nich lęka się burzy - \"skromnie do zimnej tuli się ściany\". Losy róży odnoszą się więc do losów człowieka.... Mit o Potopie - interpretacja MIT O POTOPIE Po stracie Prometeusza , ludzie , nękani cierpieniami, pełni żądzy , której nie umieli opanować , stawali się źli. Ilekroć któryś z bogów schodził na ziemie spotykały ich tylko obelgi i zniewagi. Pewnego razu gdy Zeus spotkała niewybaczalna obraza król Lykaon po częstował go mięsem ludzkim podczas wieczerzy na r... Rozmieszczenie przestrzenne przemysłu na świecie PRZESTRZENNE PRZESUNIĘCIA PRZEMYSŁU NA ŚWIECIE Rozmieszczenie przestrzenne przemysłu na świecie charakteryzuje się dużym zróżnicowanie. Od rewolucji przemysłowej dominowały dwa regiony: Europa Zachodnia i Ameryka Północna. W latach 50-tych i 60-tych dołączyła Japonia. Dzisiaj te trzy regiony znajdują się w fazie gospodarki postindustrialne... Uniwersalizm "Romea i Julii" Uniwersalizm utworu Akcja tragedii Romeo i Julia została osadzona w Weronie i Mantui w odległym czasie – końcu XVI w. Jak pamiętamy, Szekspir żył w Anglii w latach 1564-1616. Można przypuszczać, że problematyka działa zakorzeniona jest w doświadczeniach i obserwacjach autora. Zarówno warstwę obyczajową jak i społeczną wypełniają zjaw... Program, twórcy i przykłady Awangardy Krakowskiej Grupa skupiona wokół Tadeusza Peipera i pisma \"Zwrotnica\"; należeli do niej Julian Przyboś, Jan Parandowski, Adam Ważyk; Głosili związek literatury z teraźniejszością, w odróżnieniu od futurystów, ale podobnie do futurystów ma współbrzmieć z nowoczesnością, cywilizacją, techniką i rozwojem miast (hasło 3*M: \"Miasto, Masa, Maszyna\" Tadeusz... Wzorce osobowe średniowiecza Wzorce osobowe średniowiecza i ich związek ze światopoglądem tej epoki. W oparciu o poznaną literaturę średniowiecza możemy mówić o trzech wzorcach parenetycznych – czyli ideałach, wzorach do naśladowania propagowanych w tej epoce. Filozofię średniowieczną cechował teocentryzm (sposób myślenia – Bóg w centrum). Ten chrześcijańsk... Home Książki Językoznawstwo, nauka o literaturze Kobiety w literaturze - Margaret Mitchell – paliła, piła, flirtowała z mężczyznami i wywoływała skandale, - Izabela Łęcka – kapryśna, ulotna i nieosiągalna, - Maria Komornicka – wrażliwa i inteligentna, odizolowana i samotna, - Markiza de Merteuil – wyrachowana, cyniczna intrygantka, - Brigid O’Shaughenessy – zmysłowa i niebezpieczna. Porównywarka z zawsze aktualnymi cenami W naszej porównywarce znajdziesz książki, audiobooki i e-booki, ze wszystkich najpopularniejszych księgarni internetowych i stacjonarnych, zawsze w najlepszej cenie. Wszystkie pozycje zawierają aktualne ceny sprzedaży. Nasze księgarnie partnerskie oferują wygodne formy dostawy takie jak: dostawę do paczkomatu, przesyłkę kurierską lub odebranie przesyłki w wybranym punkcie odbioru. Darmowa dostawa jest możliwa po przekroczeniu odpowiedniej kwoty za zamówienie lub dla stałych klientów i beneficjentów usług premium zgodnie z regulaminem wybranej księgarni. Za zamówienie u naszych partnerów zapłacisz w najwygodniejszej dla Ciebie formie: • online • przelewem • kartą płatniczą • Blikiem • podczas odbioru W zależności od wybranej księgarni możliwa jest także wysyłka za granicę. Ceny widoczne na liście uwzględniają rabaty i promocje dotyczące danego tytułu, dzięki czemu zawsze możesz szybko porównać najkorzystniejszą ofertę. papierowe ebook audiobook wszystkie formaty Sortuj: Książki autora Podobne książki Oceny Średnia ocen 6,6 / 10 35 ocen Twoja ocena 0 / 10 Cytaty Powiązane treści Życie każdego z nas polega na wyborze określonej drogi. Od tego, jakie decyzje podejmiemy na danym etapie życia, zależy jego późniejszy kształt. Często jest tak, że jedna możliwość wyklucza drugą, dlatego wszystkie nasze postanowienia powinny być dokładnie przemyślane, a ich konsekwencje zdiagnozowane na wiele kroków wprzód. W przeciwnym razie może dojść do przykrych sytuacji życiowych, których nie pożądamy i nie chcemy, aby zaistniały. O tym, jak ogromny wpływ na życie ludzkie mają sytuacje wyboru, świadczy nie tylko codzienność, ale również literatura. Biblia – pierwsi ludzie (Adam i Ewa) Pierwsi ludzie na ziemi, czyli Adam i Ewa zostali stworzeni w Raju, gdzie mieli żyć oni i ich potomkowie, a więc wszyscy ludzie. Mogli mieć wszystko, czego zapragną i do końca świata żyć w rzeczywistości, która nie zna cierpienia, bólu ani grzechu. Nieznane im były choroby, śmierć i zawiść. Ta sytuacja miała trwać do końca świata pod jednym warunkiem: mianowicie nie mogli zrywać jabłek z zakazanego drzewa. Mimo to nie posłuchali woli Boga i zbuntowali się przeciwko Niemu, zjadając niedozwolony owoc. Przez to zostali wygnani z Raju i musieli przyzwyczaić się do życia z cierpieniem, chorobami i bólem. Do błędu Adama i Ewy przyczynił szatan, którego możemy identyfikować z wężem wzniecającym pożądanie w kobiecie. To on podsycał w Ewie bunt, nakłaniając ją do zerwania jabłka z Drzewa Wiadomości Dobrego i Złego. Przykład Biblii pokazuje, że mimo iż wola Boża jest bardzo przychylna ludziom, to ci i tak dokonują złych wyborów moralnych. Nie umieją uszanować tego, co mają, chcąc zdobyć wszystko, co tylko mogą, nawet jeśli to zakazane. W świetle religii niewłaściwy wybór moralny pierwszych ludzi jest brzemienny w skutkach, ponieważ przez ten czyn ich potomkowie, czyli my wszyscy, tuż po urodzeniu jesteśmy obarczeni grzechem pierworodnym, który zmywa z nas dopiero chrzest. Przez wybór Ewy i Adama każdy z nas musi się trudzić i walczyć z problemami dnia codziennego, zamiast odpoczywać w Raju, nie doznając żadnych trosk ani kłopotów. Makbet William Szekspir w „Makbecie” przedstawia postać tytułowego bohatera, początkowo będącego jednym z najdzielniejszych rycerzy na tronie króla Dunkana. Dowodem potwierdzającym tę tezę jest jego męstwo, jakim wykazuje się podczas bitwy pod Forres, w efekcie czego zostaje odznaczony kilkoma znaczącymi wyróżnieniami i nagrodami. Choć jest człowiekiem ambitnym, to jego rycerski etos i lojalność wobec władcy sprawiają, że myśli tylko o tym, aby z podniesionym czołem stanąć do kolejnej bitwy. Sytuacja wymaka się jednak spod kontroli w momencie, gdy Makbetowi ukazują się czarownice przepowiadające mu, że zostanie królem, co w dużym stopniu rozbudza jego wielkie marzenia związane ze sprawowaniem władzy. Wówczas dosięgają go niepokojące myśli, dotyczące przede wszystkim lojalności wobec króla, lecz nic jeszcze nie wskazuje, że marzenia całkowicie opętają Makbeta, gdyż zaczyna się to dziać jakiś czas po przepowiedni wiedźm. Ogromny wpływ na taki stan rzeczy ma żona tytułowego bohatera, która jest po stokroć bardziej żądna władzy niż on. Z tego względu namawia Makbeta do zabicia króla i choć bohater wielokrotnie poddaje w wątpliwość podstępny plan żony, o czym świadczą jego rozterki wewnętrzne, najmocniej ukazane w monologu ze sceny VII, to ostatecznie oboje popełniają okrutne morderstwo w imię marzeń o władzy. Pod wpływem wygórowanych ambicji, przepowiedni wiedźm i namów żony w Makbecie wybiera drogę mordu, dlatego z prawego i lojalnego rycerza przeistacza się w okrutnego zabójcę. Co więcej, odebranie życia królowi to dopiero początek jego zbrodniczej ścieżki, ponieważ mimo tego, że spełnia swoje marzenie, to i tak po tym czynie popełnia kolejne okrucieństwa, mordując wasali byłego władcy, aby mieć pewność, że jego zabójstwo nie zostanie wykryte. Co niesłychane, w tym celu zabija swojego wieloletniego przyjaciela Banka, jak i Lady Makduf oraz jej dzieci. W pewnym momencie dochodzi nawet do tego, że Makbet nie przejmuje się kolejnymi morderstwami i traktuje je wyłącznie jako instrument pozwalający na kontynuację władzy. Złe wybory moralne, które w nim wygrywają i powodują popełnienie tylu okrutnych czynów, doprowadzają Makbeta oraz jego żonę do szaleństwa i sprawiają, że wyzbywają się oni sumienia i jakiejkolwiek moralności. Widać więc, że Szekspir zaprezentował sylwetkę bohatera, która z uwagi na nieodpowiednie wybory moralne poniósł osobistą porażkę niemal pod każdym względem. Ujęcie tematu w ten sposób pokazuje, że zbyt wygórowane ambicje i marzenia mogą okazać się zgubą dla każdego, nawet dla tak prawych i honorowych ludzi, jakim początkowo był Makbet. Szekspir zdaje się mówić, że aby człowiek powziął złe wybory moralne i skazał się na porażkę moralną, wystarczy go tylko w odpowiedni sposób pobudzić i naprawić go na ściekę zła, tak jak zrobiły to wiedźmy i Lady Makbet z Makbetem. Kordian Kolejnym dziełem, do którego chciałbym się odwołać, jest „Kordian” Juliusza Słowackiego. Tytułowy bohater to zindywidualizowany młodzieniec szukający marzeń, dla których warto poświęcić swoje życie. Początkowo staje się nim miłość, lecz Kordian szybko się nią rozczarowuje, uświadamiając sobie w ten sposób, że światem rządzi pieniądz. Po nieudanej próbie samobójstwa wyrusza w podróż po Europie w poszukiwaniu innych wzniosłych marzeń, którym warto się poświęcić. Kulminacyjnym momentem w jego życiu okazuje się monolog na górze Mount Blanc, gdzie bez powodzenia próbuje skontaktować się z Bogiem. Buntując się przeciw zastanej rzeczywistości, za wszelką cenę chce ją zmienić. Ze wszystkich sił pragnie oswobodzić ciemiężoną ojczyznę, która stanowi dla niego najwyższą wartość. Poświęca jej bez reszty całe swoje życie, w pojedynkę chcąc ją uwolnić, co jest jego największym marzeń. Jego wybór moralny jest następujący: walczyć o Polskę i poświęcić się w jej imię albo zachować spokój i nie dbać o naród. Tytułowy bohater dramatu Słowackiego bez wahania wybiera tę pierwszą drogę, za wszelką cenę chcąc dać wolność swoim rodakom i stawiając to sobie jako cel. Kordian wybór moralny okupuje cierpieniem, które okazuje się daremne, ponieważ mimo heroizmu samemu nie umie oswobodzić narodu. Jako że na polu bitwy pozostał sam, ponieważ pozostali konspiratorzy go zdradzili i wybrali drogę niezwiązaną z zamachem na cara, w pojedynkę nie udaje mu się go przeprowadzić. Jak więc widać, Juliusz Słowacki w swoim dramacie prezentuje postać romantycznego bohatera, który za cenę osobistego szczęścia wybiera poświęcenie się w imię marzenia, jakim jest wolności narodu. Ogromny heroizm i determinacja nie przynoszą oczekiwanego skutku, bo ostatecznie zamach na cara okazuje się nieudany, jednak mimo to Kordian może czuć się moralnym zwycięzcą. Choć w sensie fizycznym ponosi porażkę, to jego zwycięstwo objawia się poprzez wierność własnym ideałom. Co prawda nie zmienia to faktu, że marzenia Kordiana są nieadekwatne do rzeczywistości, która okazuje się zupełnie inna, niż sobie wyobrażał tytułowy bohater. Jest on przeświadczony, że może dokonać wielkich rzeczy, lecz nic z tego mu się nie udaje. Pozostaje sam na polu walki, skazany w ten sposób na porażkę. Wszystkie jego cele, do których za wszelką cenę dąży, stają się dla niego niesprzyjające i odwracają się przeciwko niemu. Z pewnością można powiedzieć, że Kordianowi nie brakuje determinacji, ambicji – często nawet nadmiernej – i szlachetnych pobudek w podejmowaniu wyborów moralnych i właśnie dlatego w sensie moralnym odnosi zwycięstwo. Jest wielkim patriotą gotowym do największego poświęcenia w imię ojczyzny, co czyni go postacią godną pochwały, jednak nie zmienia tego, iż podejmuje się rzeczy niemożliwych do zrealizowania. Mimo że zarówno Kordian, jak i Makbet ponoszą porażkę w sensie fizycznym, porównując ich wybory moralne, należy zauważyć zasadniczą różnicę. Polega ona na tym, że bohater dramatu Sienkiewicza odnosi klęskę z powodu wyboru nazbyt ambitnej drogi życiowej, której przyświecają wyższe cele związane z patriotyzmem, co paradoksalnie oznacza, że zwycięstwa w sensie moralnym. Makbet z kolei dba wyłącznie o własne interesy i jego wybory moralne nie mają żadnego związku z dobrem ogółu. Poza tym ich cechą wspólną jest ogromna ambicja, w obu przypadkach będąca głównym powodem moralnej. Nie potrafią jej opanować, dlatego ostatecznie skazują się na widmo śmierci. Pod względem moralnym zwycięzca jest bez wątpienia Kordian, ponieważ jego wybory mają związek z wyższymi wartościami, czego nie można powiedzieć o Makbecie. Cierpienia młodego Wertera Inną postacią zmuszoną do podejmowania decyzji moralnych jest Werter – tytułowy bohater powieści Goethego. Najważniejszy wybór w jego życiu dotyczy bez wątpienia popełnienia samobójstwa, do którego dochodzi przez długi czas. Początkowo nic na to nie wskazuje, a młodzieniec wydaje się nad wyraz wykształconym, kulturalnym, towarzyskim i wrażliwym człowiekiem, jednak mimo to czuje się niezrozumiany przez społeczeństwo. Jego życia diametralnie zmienia się w momencie, gdy na balu poznaje Lottę – córkę miejscowego komisarza. Pierwszy ważny wybór moralny polega na odpowiedzeniu sobie na pytanie, czy warto kontynuować znajomość z zaręczoną kobietą; Werter musi wybrać, czy zrezygnować z miłości, czy złamać konwenanse i spróbować zaskarbić sobie względy wybranki. Ostatecznie bohater decyduje się na zawiązanie bliższych relacji z Lottą, czując, że jest ona jedynym człowiekiem, który w pełni ją rozumie. Dalsze rozczarowanie w związku z miłością, a także wykluczenie z towarzystwa podczas przyjęcia u hrabiego C. i zawód związany ze zmianami społecznymi, jaki spotyka go po powrocie do miasteczka Lotty i Alberta, sprawiają, że Werter coraz bardziej podupada na zdrowiu psychicznym, co jeszcze bardziej pogłębiają pełne frustracji spotkania z ukochaną, która coraz bardziej go bagatelizuje. Napięcia na linii Werter – Lotta i Albert okazują się coraz większe, w efekcie doprowadzając młodzieńca na skraj załamania. Kiedy Lotta definitywnie odrzuca jego miłość, w jego umyśle pojawiają się myśli samobójcze. W tym momencie Werter staje przed najważniejszym wyborem moralnym: odebrać sobie życie, nie mając jakiejkolwiek nadziei na realizację upragnionej miłości, czy kontynuować je ze świadomością odrzucenia ze strony ukochanej i tym samym przekreślić szanse na osobiste szczęście. W konsekwencji Werter wybiera samobójstwo, co według mnie oznacza jego moralną klęskę. Dlaczego? Ponieważ miał on świadomość, że Lotta jest zaręczona, a co za tym idzie – ich związek nie ma żadnych perspektyw. Mimo to zdecydował się kontynuować znajomość, z własnej woli przekreślając tym samym osobiste szczęście. Wykazał się zatem samolubnością i zachłannością, które wynikały z przeświadczenia o własnej wyjątkowości. Wszystko to pozwala porównać Wertera do Kordiana – bohatera równie mocno przekonanego o swoich możliwościach, jednak działającego w imię dobra wspólnego, a nie wyłącznie dla własnych korzyści, tak jak robił to Werter. Właśnie ta różnica stanowi powód, który sprawia, że działania bohatera powieści Goethego uznaję za moralną klęskę. Z kolei porównując je do Makbeta, należy zauważyć, że obie postaci przechodzą metamorfozę i z pozytywnych stają się w gruncie czarnymi charakterami, choć oczywiście pod względem wyrządzonego zła Werterowi daleko do Makbeta. Ludzie bezdomni Do tematu wyborów moralnych odnoszą się także „Ludzi bezdomni” Stefana Żeromskiego. Główny bohater to młody doktor Tomasz Judym – skrajny idealista wierzący we wzniosłe wartości związane z bezinteresownym pomaganiem innym ludziom, a w szczególności biedocie. Misja niesienia pomocy potrzebującym, jaką za cel życiowy obiera sobie Tomasz, wynika z faktu, że sam urodził się w biednej rodzinie z marginesu społecznego; jego ojciec bardzo często nadużywał alkoholu, a matka była ciężko chora. Kiedy udaje mu się skończyć studia i uzyskać tytuł doktora, postanawia spłacić swój dług wobec społeczeństwa, aktywnie przyczyniając się do poprawy jakości życia biedoty. Podczas pobytu w Sosnowcu, gdzie ma do czynienia ze skrajną biedą, nędzą, ubóstwem i brakiem higieny wśród tamtejszych robotników, całkowicie uświadamia sobie, że cel jego życia to niesienie pomocy potrzebującemu społeczeństwu i spłacenie długu wobec niego. W pewnym momencie mówi, że nie może mieć nikogo bliskiego i że nie może poświęcić się miłości ze względu na swoje prospołeczne dążenia. Z uwagi na to odrzuca miłości Joasi Podborskiej, którą poznaje w Cisach i wybiera drogę samotnika. Choć Tomasz czuje się samotny i w gruncie rzeczy marzy o bliskości drugiego człowieka, o czym świadczy nie tylko związek z Joasią, ale również fascynacja Natalia Orszeńską, to ostatecznie decyduje się zrezygnować z osobistego szczęścia, gdyż uważa, że kłóci się ona z jego misją. Stojąc w sytuacji wyboru pomiędzy osobistym szczęściem a misją zawodową pozwalającą mu spłacenie długu wobec społeczeństwa, Tomasz decyduje się na tę drugą drogę. Zwycięża w nim natura społecznika i aktywisty bezinteresownie działające na rzecz większej społeczności, co upodabnia go do Kordiana. Co prawda serce mówi mu, żeby związać z Joasią, ponieważ pozwoliłby to na stworzenie szczęśliwej rodziny, o której zawsze marzył, jednak rozum podpowiada, że nie jest właściwa decyzja, gdyż z jej powodu Judym może nie mieć czasu i chęci na pomaganie biedocie. Wybór związany z potrzebą miłości i pragnieniem stworzenia wyśnionego domu rodzinnego przegrywa z argumentami odnoszącymi się do idealistycznego celu życiowego, jaki obraz sobie Tomasz. Ostatecznie wygrywa rozum, a wewnętrzny obowiązek niesienia pomocy potrzebującym sprawia, że Judym odrzuca miłość Joasi i wybiera życie w samotności. Widać więc, że podobnie jak Kordian, Tomasz poświęca własne szczęście w imię wyższej idei, jaką w jego przypadku jest chęć poprawienia jakości życia społeczeństwa, co czyni go moralnym zwycięzcą. Zarówno Judym, jak i Kordian działają na rzecz szerszej społeczności i poświęcają w jej imię własne dążenia. Ponadto boje są bardzo ambitni, podobnie zresztą jak Makbet. Dżuma Raymond Rambert z utworu Alberta Camusa zatytułowanego „Dżuma” to dziennikarz, który przybył do Oranu tuż przed epidemią i został w nim przymusowo zatrzymany. W pierwszej chwili czuje się on wyobcowany i nie utożsamia się z ludźmi zamieszkującymi miasto. Największy ból sprawia mu brak żony przy boku. Uczucie do niej jest najważniejszą rzeczą w jego życiu. Między innymi z tego względu stara się ze wszystkich sił opuścić Oran. Innym powodem, dla którego Rambert chce pożegnać się z miastem, jest swoisty egoizm. Dziennikarz uważa, że epidemia go nie dotyczy i nie jest zobligowany do tego, aby w jakikolwiek sposób mieć z nią styczność. Dziwi się doktorowi Rieuxowi, który poświęca się w imię idei, ryzykując życie. W czasie trwania akcji powieści dziennikarz przeżywa swoistą przemianę wewnętrzną, która jest spowodowana między innymi cierpieniem, z jakim bezpośrednio się zetknął podczas epidemii. Pod wpływem gehenny, jaka odbywa się na jego oczach, podejmuje szlachetną decyzję o pozostaniu w mieście i pomaganiu zarażonym osobom. Znajdując się w sytuacji wyboru pomiędzy możliwością ucieczki a pozostaniem w Oranie, ostatecznie decyduje się na tę drugą drogę, mimo że istnieje realna możliwość opuszczenia zakażonego miejsca. Rambert wybiera pełną poświęcenia aktywność na rzecz szerszej społeczności kosztem osobistego szczęścia. Widać więc, że mamy do czynienia z idealistą wybierającym trudną, ale szlachetną drogę życiową mimo możliwości realizacji prywatnych marzeń. Wstępując w szeregi sanitariuszy, podkreśla, że będzie pomagał tylko do momentu, w którym będzie mógł wyjechać z Oranu do domu i wreszcie ujrzeć swą ukochaną żonę, jednak kiedy po jakimś czasie w końcu otrzymuje tę szansę, stwierdza, że nie może opuścić miasta, ponieważ byłoby to zachowaniem bardzo niegodnym. Tym samym wyzbywa się całkowicie egoizmu, który charakteryzował go w momencie zaczątków epidemii i w pełni wybiera poświęcenie ma rzecz społeczeństwa, tak jak doktor Rieux. Podobnie jak on, dla wyższych ideałów ryzykuje życie i prywatne szczęście. Takie zachowanie również zbliża dziennikarza do doktora Rieuxa, którego początkowo całkowicie nie rozumiał Jak wiemy, decyzja dotycząca pozostania w mieście okazała się słuszna, ponieważ Rambert przeżył dżumę i w konsekwencji spotkał się ze swoją ukochaną żoną. Niemcy Problematykę wyborów moralnych podejmuje również utwór „Niemcy”. Leon Kruczkowski ukazuje los powszechnie szanowanego, niemieckiego profesora Waltera Sonnenbrucha, który po wybuchu II wojny światowej wycofuje się z życia publicznego i skupia się wyłącznie na nauce. Choć wstydzi się za poczynania nazistów będących jego rodakami, to na los ofiar pozostaje obojętny. W żaden sposób nie angażuje się w wojnę i jako Niemiec czuje się zhańbiony, dlatego zamyka się w swoim świecie i zrywa kontakty z bliskimi osobami należącymi do narodów okupowanych przez Hitlerowców. Kiedy jednak dochodzi do próby moralności profesora Sonnenbrucha w sytuacji, gdy w do jego domu przychodzi dawny asystent naukowy i jednocześnie zbieg z obozu – Joachim Peters – okazuje się, że naukowiec nie ma odwagi i odpowiednich pokładów wrażliwości, aby zapewnić mu pomoc. Walter boi się bowiem reakcji władzy, dlatego jak najszybciej chce się pozbyć nieoczekiwanego gościa. W sytuacji wyboru pomiędzy konformizmem i własnym bezpieczeństwem a dobrem i godnością drugiego człowieka decyduje się zatem na asekurancką postawę, która nie narazi go na jakiekolwiek ryzyko. Wojna wywoływała w profesorze tak dużą obojętność i oziębłość, że sprawiła, iż stał się on skrajnym egoistą martwiącymi się wyłącznie o swój los i własną dolę. Wybierając obojętność wobec okrucieństw wojny zamiast aktywnej walki z nimi, Walter Sonnenbruch pozbawia się tym samym wrażliwości społecznej, a także daje milczące, moralne przyzwolenie na cierpienie milionów niewinnych ludzi. Równie haniebny i niehumanitarny wybór podejmuje żandarm Hoppe, który jest służbistą Hitlerowców. Pod wpływem strachu przed niemiecką władzą zabija bezbronne żydowskie dziecko, aby nie narazić siebie i najbliższych. Podobnie jak Walter Sonnenbruch, wybiera własne korzyści kosztem cierpienia drugiego człowieka. Wojna sprawiła, że stał się człowiekiem zdolnym do najokrutniejszych i najbardziej bestialskich wyborów moralnych, jakim bez wątpienia jest morderstwo niewinnego dziecka. W dramacie Leona Kruczkowskiego można jednak odnaleźć przykłady wyborów szlachetnych i dobrych, czego potwierdzeniem jest zachowanie Ruth Sonnenbruch, która z narażeniem własnego życia decyduje się na uratowanie Joachima Petersa, wyręczając tym samym swojego ojca. Widać zatem, że „Niemcach” występują przede wszystkim złe i egoistyczne wybory moralne, które sprawiają, że z normalnych i szlachetnych bohaterowie stają się ludźmi dopuszczającymi się okrutnych czynów i pozostają ślepi na otaczające ich barbarzyństwo, dając na nie ciche przyzwolenie. Jedynie Ruth potrafiła w czasie wojny dokonywać szlachetnych i dobrych wyborów. Ojciec chrzestny W sytuacji wyboru znajduje się również główny bohater „Ojca chrzestnego” – Michael Corleone, dumny amerykański żołnierz i syn przywódcy jednej z największych rodzin mafijnych w Nowym Jorku. Powieść Mario Puzo stawia go przed trudnym dylematem po próbie zamachu na ojca, w wyniku którego głowa rodziny Corleone ledwo uszła z życiem. Wówczas Michael musi wybrać, czy liczy się dla niego lojalność wobec ojca-gangstera i rodziny, w której ciemne interesy nigdy nie chciał się angażować, czy przyzwoite życie zwykłego Amerykanina, do którego zawsze dążył i w którym przeszkadzało mu przestępcze otoczenie najbliższych. Symboliczną sceną, kiedy Michel ostatecznie podejmuje wybór i opowiada się za lojalnością wobec rodziny, jest zabójstwo Turka Sollozza i przekupionego posterunkowego McCuskey’ego. W związku z tym Michael musi opuścić Amerykę na długi czas i udać się na Sycylię. Na tej podstawie można stwierdzić, że dla głównego bohatera powieści Mario Puzo rodzina i ojciec mimo wszystko są ważniejsi niż kariera żołnierza, marzenia o spokojnym życiu i związek z Kay Adams, którą opuszcza, aby po zabójstwie ukryć się na włoskiej wyspie. Literatura przestawia bohaterów w trudnych sytuacjach wyboru pomiędzy realizacją własnych interesów a poświęceniem ich wobec działania na rzecz wyższych wartości i jakiejś szerszej grupy społecznej. Rambert musiał wybrać, czy pomagać chorym, czy wracać do domu; bohaterowie „Niemców” wybierali pomiędzy własnym bezpieczeństwem i spokojem a przyzwoleniem na okrucieństwa wojny, zaś Michael musiał zdecydować, czy wybiera rodzinę, czy osobistą karierę. Warto zauważyć, że wszystkie sytuacje wyboru są związane z bardzo ważnymi i jednocześnie trudnymi wydarzeniami w życiu bohaterów. W większości przypadków bohaterowie wybierają jednak poświęcenie na rzecz wyższych wartości i jakieś grupy społecznej niż własne korzyści. Bibliografia I Literatura podmiotu: 1) Camus Albert, Dżuma, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy, 2004, ISBN 8306030686, 2) Goethe Johann Wolfgang, Cierpienia Młodego Wertera, Kraków, Greg, 2004, ISBN 8373276025, 3) Kruczkowski Leon, Niemcy, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1971, 4) Puzo Mario, Ojciec Chrzestny, Warszawa, Muza, 2003, ISBN 8373194614, 5) Słowacki Juliusz, Kordian, Kraków, Greg, 2006, ISBN 8373277412, 6) Szekspir William, Makbet, Łódź, Wydawnictwo Łódzkie, 1984, ISBN 8385904190, 7) Żeromski Stefan, Ludzie Bezdomni, Kraków, Greg, 2000, ISBN 8373271724. 8) Grzech i kara. W: Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, Poznań, Święty Wojciech Wydawnictwo, 2009, ISBN 978-83-7516-172-4, s. 28-29, II Literatura przedmiotu: 1) Lementowicz Urszula, Dżuma Alberta Camusa, Lublin, Biblios, 2005, Heroiczna postawa w walce o zachowanie człowieczeństwa, ISBN 9788386581924, 2) Lementowicz Urszula, Cierpienia młodego Wertera, Lublin, Biblios, 2006, 3) Nowacka Irena, Kordian Juliusza Słowackiego, Lublin, Biblios, 2007, 4) Polańczyk Danuta, Ludzie bezdomni Stefana Żeromskiego, Lublin, Biblios, 2005, 5) Polańczyk Danuta, Makbet Williama Szekspira, Lublin, Biblios, 2005, 6) Wybór, W: Słownik motywów literackich, red. Nawrot Agnieszka, Kraków, Greg, 2004, ISBN 8373273948, s. 409-411. Ramowy plan wypowiedzi: 1. Teza: Sytuacje wyboru mają ogromny wpływ na życie bohaterów literackich i określają, jaką drogą będą oni podążać. 2. Kolejność prezentowanych argumentów: a) Biblia: decyzja Adama i Ewy o zjedzeniu jabłka z zakazanego drzewa jako przyczyna wygnania z Raju; brzemienny w skutkach wybór, za sprawą którego na całą ludzkość spadł ciężar grzechu pierworodnego. b) Makbet: wybór pomiędzy ambicją i władzą a lojalnością wobec króla; decyzja poddania się żądzy władzy jako czynnik decydujący o moralnej porażce. c) Kordian: wybór moralny dotyczący poświęcenia się w imię narodu czy pozostawienia go w rękach okrutnego cara; Kordian jako moralny zwycięzca. d) Cierpienia młodego Wertera: wybór moralny dotyczący miłości i samobójstwa jako oznaka samolubności i pychy głównego bohatera, który ostatecznie ponosi moralną klęskę. e) Ludzie bezdomni: konieczność wyboru pomiędzy miłością a poświęceniem w imię społeczeństwa; wybór prospołecznych ideałów, który pozbawia Judyma osobistego szczęścia i oznacza, że odnosi on zwycięstwo moralne. f) Niemcy: bohaterowie wybierający pomiędzy własnym bezpieczeństwem i spokojem w trakcie wojny a przyzwoleniem na okrucieństwa, jakie się wówczas działy. g) Dżuma: Rambert jako człowiek, który wybiera poświęcenie na rzecz społeczeństwa kosztem możliwości realizacji osobistych marzeń; wybór związany z wielkim poświęceniem i odwagą. h) Ojciec chrzestny: Michel Corleone, który musi wybrać, czy poświęcić życie w imię mafijnych interesów rodziny i lojalności wobec umierającego ojca, czy wykazać wobec tego obojętność i skupić się na własnej karierze oraz spokojnym życiu z ukochaną. 3. Wnioski: a) Literatura współczesna przestawia bohaterów w trudnych sytuacjach wyboru pomiędzy realizacją własnych interesów a ich poświęceniem wobec działania na rzecz wyższych wartości i dla dobra jakiejś szerszej grupy społecznej b) W większości przypadków bohaterowie wybierają poświęcenie się na rzecz wyższych wartości i dla dobra jakieś grupy społecznej, a nie własne korzyści. c) Sytuacje wyboru są związane z przełomowymi wydarzeniami w życiu bohaterów literackich. Wybór, jest to decyzja opowiedzenia się za określoną wartością moralną lub systemem etycznym, występuje ona najczęściej w sytuacjach konfliktowych. Każdy człowiek wielokrotnie w swym życiu znajduje się w sytuacji wyboru. Czasem jest to wybór trudny, niezwykle ważny, decydujący o naszej postawie życiowej, a także odpowiedzialności moralnej za własne czyny. Wielokrotnie musimy wybierać w życiu między dobrem i złem, a decyzje, które podejmujemy uzewnętrzniają nasze zalety i wady oraz mają duży wpływ na nasze życie. Literatura od wieków kreuje bohaterów, którzy stają przed koniecznością wyboru. Sytuacje te niejednokrotnie powodują uzewnętrznienie się uśpionych cech osobowości postaci, z których istnienia nie zdawali sobie sprawy. Już w Biblii, zauważalny jest wpływ wyboru na psychikę człowieka. Szczególnie w przypadku „Mitu o stworzeniu człowieka”, wpływ ten odnosi się do całej ludzkości. Ewa, pierwsza kobieta, wiedzie szczęśliwe życie w raju, do momentu, kiedy spotyka węża. Szatan ukryty pod postacią tego zwierzęcia namawia ją do zjedzenia zakazanego przez Boga owocu. Ewa wie, że czyn ten może dużo zmienić w jej życiu. Obiecywana wiedza wzbudza w niej wcześniej nie znaną ciekawość. Uczucie okazuje się tak silne, że pomimo lęku przed złamaniem zakazu bożego, ulega mu i zrywa owoc, a po skosztowaniu podaje go Adamowi do zjedzenia. Uzyskana wiedza okazuje się jednak nie warta poświęcenia, nie przynosi ze sobą niczego pozytywnego, wręcz przeciwnie, zaburza równowagę w raju. Ciekawość, słaba wola i nieposłuszeństwo, zostają ukarane, Bóg wypędza pierwszych ludzi z raju bez możliwości powrotu i skazuje ich oraz ich potomków na życie w cierpieniu. Kolejną postacią, która musi zmierzyć się z konsekwencjami wyboru jest Antygona, tytułowa bohaterka tragedii greckiej Sofoklesa. Dowiaduje się ona o śmierci swoich dwóch braci. Jeden z nich – Polinejkes, zostaje uznany za zdrajcę przez Kreona, ówczesnego władcę Teb, a jego ciało pozostawione zostaje na placu, by zgniło bez pogrzebu. Karą za pogrzebanie go jest śmierć, jednak Antygona, jako siostra ma obowiązek pogrzebać brata, gdyż tak nakazuje prawo boskie. Postawiona pomiędzy obowiązkiem jaki ma wobec brata, a obowiązkiem posłuszeństwa wobec władcy Teb, nie waha się poświęcić własnego życia w obronie tych ideałów, które uznaje za słuszne. Przeciwstawia się Kreonowi, grzebie brata uznając wyższość prawa boskiego nad ludzkim. (cytat) Wykazuje się w ten sposób odwagą i godnością, na które stać niewielu. Za ten czyn, spotyka ją śmierć. Następnie należało by wspomnieć o świętym Aleksym, bohaterze średniowiecznego utworu pod tytułem „Legenda o świętym Aleksym”, który również wyżej cenił prawo boskie od prawa ludzkiego. Wiedziony powołaniem, w dniu ślubu odrzuca on szczęście małżeńskie, a później dobra doczesne, rozdając je biednym, by być bliżej Boga i osiągnąć szczęście wieczne w niebie. (cytat) Świadomie wybiera nędzę, okazując wielką powagę wobec Boga i wzgardę dla dóbr doczesnych. Trwa przy swojej decyzji niezłomnie, pomimo szykan i złego traktowania nawet ze strony rodziny, wierząc głęboko, że za poświęcenie czeka go nagroda. Umiera w nędzy, a po śmierci, zostaje uznany za świętego, ze względu na cuda, jakich doświadczają ludzie w kontakcie z jego ciałem. Zupełnie inne motywy kierują postępowaniem Rolanda, bohatera eposu rycerskiego pt. „Pieśń o Rolandzie”, który zaatakowany przez Saracenów ma do wyboru: zadąć w róg i wezwać pomoc, albo też starać się poradzić sobie samemu. Duma i pycha nie pozwalają mu wezwać pomocy. Wyżej ceni swój honor niż życie swoje i towarzyszy, gdy w końcu się decyduje, jest już za późno, w konsekwencji umiera on i wielu jego przyjaciół. Pomimo to umiera w chwale, zyskując przychylność Boga i uznanie śmiertelnych. Staje się wzorem cnót rycerskich. Przeciwieństwem Rolanda jest Makbet z powieści Williama Sheakespear’a pod tym samym tytułem. Decyzja, którą musi podjąć, dotyczy morderstwa króla, pod którego rozkazami służy. Zabijając go może zyskać wszystko: koronę Szkocji, władzę, pozycję, miłość i uznanie ukochanej kobiety. Może jednak również wiele stracić, przede wszystkim to, co dla rycerza najistotniejsze: honor, szacunek dla samego siebie, wartości, którymi się do tej pory w życiu kierował. Wybór Makbeta jest w głównej mierze wyborem moralnym, pomiędzy przyzwoleniem na zbrodnię, a niezgodą na nią. Tragizm tej decyzji potęgują ponadto wieloletnia przyjaźń z królem oraz dręcząca świadomość, że wykorzysta zaufanie, jakim władca go darzy. (cytat) Chciwość, żądza władzy oraz magia przepowiedni trzech wiedźm i naciski żony powodują, ze Makbet ulega i popełnia morderstwo. Strach, ze wyjdzie ono na jaw popycha go do kolejnych zbrodni, przez co staje się okrutnym despotą. Makbet kończy śmiercią w hańbie, znienawidzony przez wszystkich. Natomiast Roderyk, bohater utworu „Cyd” autorstwa Pierre’a Corneille’a podobnie jak średniowieczny Roland, wysoko ceni honor rycerski. Kiedy staje przed wyborem: zabić ojca ukochanej i tym samym stracić jej miłość, lub tego nie zrobić i okryć hańbą siebie i swój ród, cierpi. (cytat) Wie jednak, że pomimo miłości jaką darzy Chimenę nie będzie potrafił żyć z hańbą. Zmuszony do podjęcia decyzji wybiera honor, jako wartość nadrzędną i odważnie stawia czoło jednemu z najwaleczniejszych rycerzy Hiszpanii, przeczuwając, że przekreśla w ten sposób swoje szczęście. Powoduje to, że omal nie traci ukochanej, a próbując zrehabilitować się w jej oczach, również i życia. Na szczęście słuszna decyzja i poświęcenie zostają nagrodzone, kochankowie godzą się i żyją długo i szczęśliwie. W przypadku Konrada Wallenroda, wybór ma charakter bardziej patriotyczny. Jest zmuszony podjąć decyzję: szczęście osobiste czy Ojczyzna; miłość ukochanej czy dobro kraju, etyka rycerska czy wolność rodaków. Porzucając ukochaną, własne zasady i ideały jako, że „Szczęścia w domu nie znalazł, bo go nie było w ojczyźnie” Wallenrod poświęca się bez reszty walce o dobro Litwy. Cel , który obiera jest szlachetny, jednak metody nie godne rycerza. Walczy samotnie w obłudzie, kłamstwie i fałszu. Żyje w ciągłym upodleniu i obawie przed zdemaskowaniem zmuszony wyzbyć się skrupułów moralnych i zasad etyki rycerskiej. Wkrada się w łaski Zakonu Krzyżackiego, który zagraża jego ojczyźnie aby go zniszczyć. Obrany Wielkim Mistrzem celowo sabotuje ważną wyprawę krzyżacką, doprowadzając do załamania potęgi Zakonu. Gdy zostaje zdemaskowany, ginie tragicznie śmiercią samobójczą. Inny rodzaj patriotyzmu reprezentuje Józef Ślimak, bohater „Placówki” Bolesława Prusa. Dla niego pojęcie ojczyzny łączy się z pojęciem ojcowizny, która jest bliska jego sercu. Kiedy otrzymuje od kolonistów niemieckich propozycję sprzedaży swojej ziemi na atrakcyjnych warunkach, nie zgadza się, ponieważ nie wyobraża sobie życia gdzie indziej. Większą wartość ma dla niego kawałek ziemi odziedziczony po przodkach, niż pieniądze. Nie jest chciwy w przeciwieństwie do innych mieszkańców. Trwa przy swojej decyzji nawet wtedy, kiedy za jej sprawą zaczynają nękać go nieszczęścia. Traci rodzinę, przyjaciół, dobytek, ale jego upór doprowadza Niemców do rezygnacji z kolonizacji ziem polskich. Postawa Ślimaka zaważa na losie całej wsi, z czego on sam nie zdaje sobie nawet sprawy. Broniąc ojcowizny, broni jednocześnie ziemię polską przed germanizacją. Za swoją postawę zostaje w końcu wynagrodzony: zakłada nową rodzinę, powiększa dobytek. Przed innym dylematem staje Tomasz Judym, bohater „Ludzi bezdomnych” Stefana Żeromskiego. Ma on do wyboru: albo związać się z Joasią , założyć dom i wieść szczęśliwe życie rodzinne – albo poświęcić się całkowicie pracy społecznej. Dla bohatera obie możliwości wykluczają się. Judym sądzi, że małżeństwo odciągnie go od pomocy biednym, jednak wie, że odrzucając miłość unieszczęśliwi siebie i ukochaną. W ostatecznym rozrachunku wybiera poświęcenie dla bliźnich, uważając, że ma wobec środowiska z którego pochodzi, wielki dług do spłacenia. Wykazuje w ten sposób wierność zasadom i wrażliwość na ludzką krzywdę. Świadomie i konsekwentnie poświęca wszystko dla idei w którą wierzy, nawet za cenę samotności. W odmiennej od innych sytuacje znajduje się Cezary Baryka, bohater „Przedwiośnia” Stefana Żeromskiego. Wychowany na obczyźnie, po przybyciu do Polski staje w obliczu zmian ustrojowych. Chęć włączenia się w kształtowanie nowej rzeczywistości powoduje, ze zostaje on postawiony w sytuacji rozdarcia wewnętrznego wobec dwóch sprzecznych ideologii. Z jednej strony komunizm, który reprezentuje jego studenckiego przyjaciel, Lulek, z drugiej demokratyzm szlachecki, reprezentowany przez jego opiekuna, Szymona Gajowca. Żadna jednak nie spełnia jego oczekiwań, nie potrafi dokonać wyboru, ponieważ czuje się obcy i zagubiony w ojczyźnie przodków. Nie ulega tradycji, ani sentymentom, szuka innej drogi. W odróżnieniu od innych bohaterów ma jeszcze tą trzecią możliwość. Końcowa scena – samotny marsz na Belweder na czele robotniczej manifestacji podkreśla jego wyobcowanie. Ostatnim wyborem, jaki chciałabym przedstawić, jest wybór młodych ludzi, uczestników powstania warszawskiego z powieści Romana Bratnego pt. „Kolumbowie rocznik 20”. Urodzeni w wolnej Polsce mieli być wreszcie wolni od konieczności walki za ojczyznę, historia napisała jednak inny scenariusz. Druga wojna światowa zmusiła ich do wyboru pomiędzy walką za ojczyznę, a dbałością o własne bezpieczeństwo, czym była ucieczka z kraju, bądź współpraca z okupantem. Zadziwiają oni odwagą, ofiarnością i patriotyzmem, wybierając pierwsza alternatywę. Wielu z nich ginie w powstaniu, lub zamęczonych przez wroga. Wybór przez nich dokonany rzutuje na całe dalsze życie. Kolumbowie nie wrócą już do normalności, straszne przeżycia sprawią, że będą czuli się wypaleni, okaleczeni psychicznie, trudno im będzie znaleźć swoje miejsce w powojennej rzeczywistości. Omówieni przeze mnie bohaterowie stawali przed różnymi wyborami. Każdy z nich był trudny, ponieważ wiązał się z pewnymi konsekwencjami, których woleliby uniknąć. Prawie każdy wywoływał w bohaterach konflikt wewnętrzny, poczucie winy, wyrzuty sumienia. Każdy zmuszał do analizy wyznawanych wartości. Każdy z nich miał wpływ na dalsze losy bohaterów. Wiele z tych wyborów kończyło się tragicznie (Antygona, Roland, Konrad, Kolumbowie). Wiele było przyczyną cierpienia, zarówno bohaterów jak i ich najbliższych. Podsumowując, wybory były dla bohaterów literackich swoistym sprawdzianem osobowości. Zmuszały do weryfikacji wyznawanych wartości, ujawniając w ten sposób prawdziwe oblicze człowieka, obnażając jego słabości, lub uwypuklając cechy pozytywne. Życie każdego z nas pełne jest rozmaitych zakrętów, niespodzianek i nagłych zwrotów, które w dużym stopniu je zmieniają. Złe wybory i niewłaściwe decyzje mogą je prowadzić na niewłaściwe tory, będąc przyczyną rozczarowania i poczucia osobistej klęski. Wówczas zaczynamy poszukiwać nowej drogi życiowej i dążymy do poprawy samych siebie. Przyczyny poszukiwania nowej drogi życia mogą być jednak dużo bardziej prozaiczne, kiedy na przykład wiążą się z decyzją o przeprowadzce w nieznane sobie miejsce, porzuceniem pracy czy urodzeniem dziecka. W takich sytuacjach również musimy dostosować się do sytuacji i poszukać nowej drogi życia, która byłaby dla niej odpowiednia. Widać więc, że droga ku dojrzałości jest indywidualna dla każdego z osobna i uwarunkowana różnymi czynnikami, co potwierdza nie tylko w życie codzienne, ale również w literatura. Tę tezę postaram się udowodnić w niniejszej prezentacji maturalnej, analizując bohaterów literackich w poszukiwaniu nowej drogi życia. Kandyd Pierwszym omówionym dziś przeze mnie utworem będzie „Kandyd”. Powiastka filozoficzna Woltera przedstawia losy tytułowego bohatera, który poprzez wędrówkę poszukuje drogi życiowej. Pragnąc ją odnaleźć, zdobywa doświadczenie, poznaje nowych ludzi i uczy się nieznanych dotąd sobie rzeczy. Kandyd jest głodny wiedzy i poszukuje źródła szczęścia w kontakcie ze światem oraz różnymi filozofami, których przedstawicielami są przede wszystkim Pangloss i Marcin. Pomimo zdobycia wielu doświadczeń i poznania szeregu poglądów na rzeczywistość Kandyd ostatecznie odnajduje drogę życiową w dosłownym i metaforycznym opiekowaniu się swoim ogródkiem. Jak sam mówi: Trzeba uprawiać nasz ogródek Aby odnaleźć tę prostą pozornie prawdę, tytułowy bohater musiał przejść bardzo wiele i zmierzyć się z ogromem wyzwań. Podróżował po różnych kontynentach, rozmawiał z wieloma ludźmi i zdobył szereg doświadczeń, ale dopiero spotkanie z ogrodnikiem uświadomiło mu, że uprawianie własnego ogródka to najbardziej odpowiednia droga życiowa. Aby dojść do prostych wniosków, musiał przebyć długą tułaczkę. Okazuje się więc, że dopiero racjonalizm, twarde stąpanie po ziemi i chłodne spojrzenie na rzeczywistość dają możliwość odnalezienia nowej drogi życiowej. Obserwacja świata, weryfikacja filozofii życiowych w kontakcie z nim i rozmowy z najróżniejszymi ludźmi stają się dla Kandyda sposobem na zrozumienie, że najlepszym wyjściem jest prosta egzystencja i rozsądne podejście do rzeczywistości. Zgodnie z tą tezą, Kandyd odnajduje drogę życiową za sprawą czynników zewnętrznych opartych na empiryzmie i podczas swojej wędrówki dojrzewa do tego, aby zrozumieć otaczający go świat. Kordian Dziełem godnym omówienia w kontekście tematu jest „Kordian”. Tytułowy bohater utworu Słowackiego to pełen ideałów młodzieniec poszukujący sensu życia. Poznajemy go jako dorastającego człowieka mającego problem z określeniem tego, co dla niego najważniejsze i czemu mógłby się poświęcić. W przypadku Kordiana konieczność poszukiwania drogi życiowej wynika z jego romantycznej osobowości, wrażliwości i idealizmu. Podobnie jak ofiarność dla ojczyzny, tak i miłość do Laury, dla której w dużym stopniu się poświęca, nie przynosi żadnych rezultatów, a nawet więcej – staje się przyczyną rozczarowania i osobistej porażki. Poszukując nowej drogi życia, bohater jest rozdarty pomiędzy różnymi wartościami i nie wie, której z nich się poświęcić. Pragnie osiągnąć coś wielkiego i odnaleźć swoją drogę, ale nie wie, którędy podążać. Świadczą o tym słowa: Sto we mnie żądz, sto uczuć, sto uwiędłych liści; Ilekroć wiatr silniejszy wionie, zrywa tłumy. Celem uczuć – zwiędnienie; głosem uczuć – szumy Pełen ideałów i zapału, do momentu przemiany na górze Mont Blanc nie potrafi określić samego siebie. Miota się pomiędzy różnymi wartościami oraz ideałami, jednocześnie cały czas poznając otaczający go świat i rozczarowując się nim. Dzięki doświadczeniu zdobywa wiedzę o nim, ale okazuje się ona smutna i bolesna. Poszukując drogi życiowej, Kordian postępuje w sposób idealistyczny, a tym samym nieracjonalny, dlatego jego wybory przynoszą mu cierpienie i ostatecznie okazują się przyczyną jego klęski uosabianej przez nieudany zamach na cara. Dzieje tytułowego bohater dramatu romantycznego Juliusza Słowackiego potwierdzają tezę, że bohaterowie literaccy poszukują nowej drogi życiowej poprzez podejmowanie osobistych wyborów, które w tym przypadku są nieroztropne i przyczyniają się do klęski Kordiana. Wynika to przede wszystkim z jego słabości psychicznej i nieracjonalnych ambicji. Przedwiośnie Kolejnym dziełem, do którego chciałbym się odnieść, będzie „Przedwiośnie” skomponowane przez Stefana Żeromskiego. Główny bohater to Cezary Baryka – syn Polki i urzędnika pracującego w rosyjskim Baku. Poznajemy go jako dojrzewającego młodzieńca, którego problem polega na trudności z określeniem swojej tożsamości społecznej i politycznej. Jego wątpliwości i rozterki dotyczą przede wszystkim wymiaru ideologicznego i wiążą się z poparciem lub odrzuceniem określonych wartości oraz ideałów. Początkowo najważniejsza dla Cezarego jest rodzina, jednak gdy ojciec wyjeżdża na wojnę i zostawia go samego z matką, a w Baku rozpętuje się bolszewicka rewolucja, sytuacja ulega zmianie. Ten moment w biografii głównego bohatera można uznać za początek poszukiwania ideowej drogi życiowej Cezarego. Jako niedoświadczony życiowo, mało odpowiedzialny, zachłyśnięty wolnością i jednocześnie tęskniący za ojcem młodzieniec, Baryka aktywnie wspiera rosyjskich przewrotowców, nie mając świadomości, jak złe skutki wyrządzają oni społeczeństwu. Pomimo wielu prób nawet matce nie udaje się przekonać Cezarego, że bolszewizm to zła ideologia prowadząca do totalitaryzmu. Dopiero po śmierci Jadwigi i podczas podróży do Polski, kiedy obserwuje realne konsekwencje rewolucji w postaci wszechobecnej przemocy, chaosu i śmierci, przekonuje się o tym. Wówczas staje się sceptyczny wobec bolszewickiej rewolucji, co świadczy o jego braku wierności własnym ideałom. Baryka jest bowiem człowiekiem nad wyraz chwiejnym emocjonalnie, który poszukuje nowej drogi życiowej niemal na ślepo. Bez celu miota się pomiędzy kolejnymi ideami i pomysłami na życie, nie wiedząc, którędy pójść i czemu się poświęcić. Podczas swoich poszukiwań Cezary okazuje się nad wyraz podatny na wpływ czynników zewnętrznych. Widać to nie tylko na przykładzie jego poparcia dla rewolucji, którą bezmyślnie postrzega jako wyraz siły i buntu, ale także podczas pobytu w Polsce. Baryka angażuje się w walki w wojsku polskim, ale sam właściwie nie wie, dlaczego to robi, a także poddaje się wpływowi różnych autorytetów, takich jak Antoni Lulek czy Szymon Gajowiec, lecz nigdy do końca nie przyjmuje ich wizji świata. W trakcie swoich poszukiwań nowej drogi życiowej Cezary raz po raz odrzuca kolejne wartości oraz idee, począwszy od rodziny, poprzez miłość, skończywszy na różnych ideologiach i planach naprawy Polski. Symbolicznym zakończeniem jego poszukiwań jest wyjście przed szereg podczas marszu pod Belwederem, co można postrzegać jako wyraz indywidualizmu. Poszukiwania Baryki to burzliwa droga młodzieńca wielokrotnie zmieniającego swoje podejście do rzeczywistości pod wpływem silnie oddziałujących na niego czynników zewnętrznych. Jego przykład potwierdza tezę, że poszukiwanie drogi życiowej odbywa się w kontakcie ze światem oraz innymi ludźmi, czyli pod wpływem czynników zewnętrznych. Mistrz i Małgorzata Nowej drogi życia poszukuje również Mistrz – tytułowy bohater powieści „Mistrz i Małgorzata”. Wynika to z faktu, iż w efekcie przesadnej krytyki, jaka na niego spadła w związku z napisaniem książki o Poncjuszu Piłacie, popada w depresję i zaczyna miewać kłopoty z psychiką. Świadomy swoich problemów, porzuca ukochaną Małgorzatę i udaje się do zakładu psychiatrycznego, aby tam żyć na uboczu i nikomu nie przeszkadzać. Pozbawiony nadziei Mistrz postanawia poszukać nowej drogi życia pod wpływem Wolanda i jego świty oraz współpracującej z nimi Małgorzaty. Miłość ukochanej okazuje się tak silna, że jest gotowa kooperować z samym diabłem, aby móc ponownie ujrzeć Mistrza. Dzięki temu tytułowemu bohaterowi w magiczny sposób zostaje przywrócony rękopis jego dzieła, a on sam odzyskuje wiarę w lepszą przyszłość i nadzieję na szczęśliwe życie. Jego poszukiwania nowej drogi życia są jednak dość nietypowe, bo Mistrz pragnie de facto powrócić do tego, co było kiedyś, czyli czasów, gdy żył wspólnie z Małgorzatą i prowadził spokojną egzystencję bazującą na uczuciu do ukochanej i pisaniu książek. Fakt ostatecznego odnalezienia sensu i szczęścia symbolizuje zakończenie powieści Mistrza, która kończy się uwolnieniem Poncjusza Piłata. Tytułowy bohater odszukuje więc nową drogę życia za sprawą pomocy ofiarowanej mu przez Wolanda i jego świtę oraz Małgorzatę. Powrót do normalności i odnalezienie szczęścia przez Mistrza można uznać za swego rodzaju rekompensatę dla niego po wielu krzywdzących cierpieniach, które przyjął z honorem. Na przekór wszystkiemu, dzięki miłości ukochanej i pomocy ze strony szatana, bohater odżywa w sensie duchowym oraz emocjonalnym i staje się człowiekiem spełnionym. Tym samym ostatecznie tryumfuje sprawiedliwość, a Mistrz i Małgorzata mogą spędzić razem wieczność. Edukacja Rity Ostatnim dziełem, na omówieniu którego chciałbym zakończyć dzisiejsze rozważania, będzie sztuka Willy’ego Russela zatytułowana „Edukacja Rity”. Tutaj nowej drogi życiowej poszukuje tytułowa Rita – przeciętna fryzjerka pragnąca zmienić swoje życie i być kimś bardziej wartościowym dla społeczeństwa i samej siebie. Fabuła bazuje na zilustrowaniu relacji, jakie łączą ją z pewnym profesorem uniwersyteckim – doktorem Frankiem Bryantem. Na ich podstawie obserwujemy, że Rita pragnie odnaleźć nową drogę życia poprzez zdobycie wiedzy i doświadczenia. Osiąga to dzięki znajomości z profesorem, która poszerza jej horyzonty i daje poczucie, że jest „kimś”. Rita nabywa wiedzę, uczy się wrażliwości na sztukę, poznaje literaturę oraz kulturę. Dąży do tego, aby być kimś więcej – nie do tego, żeby mieć i posiadać rzeczy materialne, ale właśnie do „bycia” i rozwoju swojego człowieczeństwa za sprawą edukacji. Pomimo ogromnych różnic społecznych, intelektualnych i materialnych pomiędzy doktorem Bryantem a Ritą ich znajomość okazuje się niepowtarzalną szansą na odnalezienie nowej drogi życia. Co ważne, dotyczy to nie tylko Rity, ale również profesora, który dzięki nowej znajomej oraz inspiracji i wsparciu, jakie od niej otrzymuje, zaczyna przykładać wagę do prostych, codziennych spraw i decyduje się podjąć walkę ze swoim nałogiem alkoholowym. Przeistacza się z frustrata i alkoholika w człowieka potrafiącego cieszyć się życiem, zauważając jego najdrobniejsze smaczki. Sztuka Willy’ego Russela pokazuje, że czynnikiem mobilizującym do poszukiwania nowej drogi jest spotkanie właściwej osoby w odpowiednim momencie. Poprzez historię Rity i profesora Bryanta autor daje do zrozumienia, że wiara w drugiego człowieka, dążenie do samorealizacji i chęć pokonania własnych wad oraz zmierzenia się z przeciwnościami losu to najlepszy sposób, aby znaleźć nową drogę życia. Jak widać na podstawie zaprezentowanych dziś przykładów, poszukiwanie nowej drogi życia się to proces trudny i żmudny, ale pozwalający na zdobycie doświadczenia i wiedzy. W jego trakcie bohaterowie dojrzewają, poznają samych siebie i otaczający ich świat oraz szukają odpowiedzi na fundamentalne pytania egzystencjalne gryzące ich sumienie, co potwierdza postawioną na wstępie tezę. Warto zauważyć, że w poszukiwaniu nowej drogi życia na bohaterów literackich duży wpływ mają zarówno czynniki wewnętrzne, związane ze społeczeństwem i wpływem osób trzecich, jak i indywidualne uwarunkowania charakterologiczne. Samo poszukiwanie nowej drogi życiowej polega zaś na podejmowaniu wyborów zmieniających życie bohaterów literackich i sytuację, w której się znajdują. Bibliografia I Literatura podmiotu: 1. Bułhakow Michaił: Mistrz i Małgorzata, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA, Warszawa 2006. 2. Russel Willy: Edukacja Rity, 1980. Przeł. Karol Jakubowicz. 3. Słowacki Juliusz: Kordian. : Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, Wrocław, 1974. 4. Wolter: Kandyd czyli optymizm. Przeł. Tadeusz Boy-Żeleński. Wydawnictwo Zielona Sowa. Kraków 2004. 5. Żeromski Stefan: Przedwiośnie, „Czytelnik”, Warszawa, 1971. II Literatura przedmiotu: 1. Aronson, Eckert, Wilson: Psychologia społeczna. Serce i umysł; Roz. 5, Model współzmienności: atrybucje wewnętrzne przeciw atrybucjom zewnętrznym Zysk i S-ka Wydawnictwo Poznań, 1997. 2. Boris Sokołow: Michaił Bułhakow: leksykon życia i twórczości. Przekł. Alicja Wołodźko-Butkiewicz, Iwona Krycka, Jolanta Skruda. Wydawnictwo Trio. Warszawa 2003. 3. Boy-Żeleński Tadeusz: Od tłumacza. W: Wolter: Kandyd czyli optymizm. Przeł. Tadeusz Boy-Żeleński. Wydawnictwo Zielona Sowa. Kraków 2004. Strony: 3 – 8. 4. Kleiner Juliusz: Kordian….. Rozdz. Poświęcony poszukiwaniu nowej drogi. 5. Słownik terminów literackich. Red. J. Sławiński. Wrocław, 2008. Hasła: tragizm, powiastka filozoficzna, powieść, dramat romantyczny, str. 410, 415-418, 588. Ramowy plan wypowiedzi: 1. Teza: Droga ku dojrzałości bohaterów literackich jest indywidualna dla każdego z nich i uwarunkowana różnymi czynnikami. 2. Kolejność prezentowanych argumentów: a) Kandyd: • wewnętrzne poczucie kontroli i poznanie świata możliwe dzięki doświadczeniu; ostateczna rezygnacja z dalszych dążeń poprzestanie na małym, swoim własnym ogródku; zwycięstwo daje racjonalizm. b) Kordian: • odczuwanie niechęci do świata, brak wielkiej idei nadającej sens życiu; nieustannie dręczący niepokój, wynikający z poszukiwania czegoś wielkiego i brak możliwości poczucia spełnienia; nieracjonalne wybory jako próba dokonania czegoś wielkiego. c) Cezary Baryka: • próby odnalezienia własnej tożsamości bez określonego celu w życiu; podatność na wpływy środowiska i brak wierności własnym przekonaniom; odrzucone przez Cezarego wartości: miłość, rodzina, przyjaźń, edukacja wpływają na odnalezienie celu. d) Mistrz: • czynniki zewnętrzne niepozwalające popełnić błędu – wpływ Małgorzaty, Wolanda; samodzielny wybór życiowej drogi; miłość i racjonalizm Małgorzaty oraz Woland, czyli: „zło, które czyni dobro” wpływają na odnalezienie sensu przez bohatera. e) Rita White i Dr Frank Bryant: • wpływ drugiego człowieka silnym impulsem do zmiany życiowej postawy; wymiana życiowych doświadczeń pomimo różnicy wieku, pochodzenia, statusu społecznego i wykształcenia pozwalająca spojrzeć w głąb siebie i odnaleźć życiową drogę; wiara w drugiego człowieka, potrzeba zrozumienia i akceptacji dają możliwość samorealizacji na przekór wszystkim życiowym przeszkodom. 3. Wnioski: • Poszukiwanie nowej drogi życia to proces trudny i żmudny, ale pozwalający na zdobycie doświadczenia i wiedzy. • W poszukiwaniu nowej drogi życia na bohaterów literackich duży wpływ mają zarówno czynniki wewnętrzne, związane ze społeczeństwem i oddziaływaniem osób trzecich, jak i indywidualne uwarunkowania charakterologiczne. • Poszukiwanie drogi życiowej polega na podejmowaniu wyborów zmieniających życie bohaterów literackich i sytuację, w której się znajdują.

wybór drogi życiowej w literaturze